konuşma adabı

1- Rabbimiz,  konuşmalarımızda nelere dikkat etmemiz gerektiğini bizlere bu ayetlerle göstermiştir;

وَاقْصِدْ ف۪ي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَۜ اِنَّ اَنْكَرَ الْاَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَم۪يرِ۟ 

“Yürüyüşünde mûtedil ol! (Ne çok hızlı, ne de yavaş yürü! Sükûnet ve vakarını muhâfaza et!) Sesini alçalt! (Bağırıp çağırarak konuşma!) Unutma ki, seslerin en çirkini merkep sesidir.” (Lokmân, 19)

 وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا

“…İnsanlara güzel söz söyleyiniz!..” (el-Bakara, 83)

وَقُلْ لِعِبَاد۪ي يَقُولُوا الَّت۪ي هِيَ اَحْسَنُۜ اِنَّ الشَّيْطَانَ يَنْزَغُ بَيْنَهُمْۜ اِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلْاِنْسَانِ عَدُوًّا مُب۪ينًا

Rasûlüm! Kullarıma söyle, sözün en güzelini söylesinler. Çünkü şeytan onların arasını bozmaya çalışır. Doğrusu şeytan insanın apaçık düşmanıdır “Kullarıma söyle, sözün en güzelini söylesinler!..” (el-İsrâ, 53)

يَٓا اَيُّهَا الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا اتَّقُوا اللّٰهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَد۪يدًاۙ 

Ey îmân edenler! Allah’tan korkun ve doğru söz söyleyin ki Allah amellerinizi salih hâle getirsin ve günahlarınızı bağışlasın.” (el-Ahzâb 33/70-71)

2- Rabbimiz maddî veya manevî hiçbir faydası olmayan, bilâkis zararı bulunan konuşmalardan şiddetle kaçınılmamız gerktiğini hakkında

مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ اِلَّا لَدَيْهِ رَق۪يبٌ عَت۪يدٌ 

İnsan hiçbir söz söylemez ki yanında onu gözetleyen, yazmaya hazır bir melek bulunmasın.” (Kaf 50/18) âyet-i kerîmesi, insanın kendisine bahşedilen hayatın kelime kelime hesabını vereceğine dikkat çekmektedir

3-Müslüman az ve öz konuşmalı, lüzumsuz bilgilerden kaçınmalıdır. Diğer bir ifadeyle çok konuşmamayı, yerinde ve ölçülü konuşmayı âdet edinmelidir. Allah Teâlâ mü’minlerin mümtaz hasletlerini sayarken:

وَالَّذ۪ينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَۙ

“O kimseler ki boş söz ve işlerden yüz çevirirler.” (el-Mü’minûn 23/3) buyurmakta, lüzumsuz sözlerle meşgul olmayı fâsıklık ve dalâlet olarak nitelendirmektedir. (Lokmân 31/6)

KUR'ÂN-I KERİM'DE KONUŞMA ÜSLÛBU

Rabbimiz Kur’ân-ı Kerîmde nerede nasıl konuşmamız gerektiğini, yani konuşma  âdâbının nasıl olması gerektiği hakkında şöyle buyurmuştur; 

• قَوْلًا لَيِّنًا : Zâlimlere karşı bile yumuşak söz,

• قَوْلًا مَيْسُورًا : Yoksula karşı gönül alıcı, tesellî edici söz,

• قَوْلًا كَر۪يمًا : Anne-babaya karşı tatlı ve güzel söz,

• قَوْلًا سَد۪يدًا : Bütün insanlara karşı doğru söz,

• قَوْلًا مَعْرُوفًا : Yetimlere ve muhtaçlara güzel söz,

• قَوْلًا بَل۪يغًا : Tebliğ için açık, net ve hikmetli söz söylemeyi telkin eder.

1- Kişi açık ve anlaşılır bir şekilde muhâtabın seviyesine göre konuşmaya dikkat etmeli, gerektiğinde önemli görülen ifâdeler tekrar edilmelidir. Nitekim ashâbın, fasih ve beliğ bir üslûp ile konuşan Peygamber Efendimiz hakkındaki şu tespitleri oldukça önemlidir:

“Resûlullah’ın konuşması her dinleyenin rahatlıkla anlayabileceği şekilde açıktı.” (Ebû Dâvûd, Edeb, 18)

“Konuştuğu zaman onun kelimelerini saymak isteyen sayabilirdi.” (Buhârî, Menâkıb, 23)

“İyice anlaşılmasını istediği kelime ve cümleleri, üç kere tekrar ederdi.” (Tirmizî, Menâkıb, 9)

2- Efendimiz kişiyi ilgilendirmeyen konular hakkında konuşmamayı, kişinin konuşmasının hayır üzere olması gerektiğini bu hadislerle dikkat çekmiştir;

“Kendisini (doğrudan) ilgilendirmeyen şeyi terk etmesi, kişinin iyi müslüman oluşundandır.” (Tirmizî, Zühd, 11)

“Allâh’a ve âhiret gününe inanan, ya hayır söylesin ya da sussun!” (Buhârî, Edeb, 31, 85)

“Allâh’ı zikretmeksizin çok konuşmayın! Allah’ın zikri dışında çok söz söylemek kalbi katılaştırır. Katı kalpli olanların ise Allah’tan en uzak kimseler olduğunda şüphe yoktur.” (Tirmizî, Zühd, 62)

3- İkili ilişkilerde insanı müşkil duruma sokacak anlamsız sözlerden kaçınmalı, dostlukların devamı için kullandığı kelimelere dikkat etmelidir. Efendimiz;

“Özür dilemek zorunda kalacağın bir sözü söyleme!” buyurmuştur. (İbn-i Mâce, Zühd, 15)

4-Kişinin dilini muhafaza etmesi, cenneti elde etme vesileleri arasında zikredilmiştir. Resûl-i Ekrem Efendimiz şöyle buyurur:

“Kim bana iki çenesi arasındaki (dili) ile iffet ve nâmusunu koruma sözü verirse, ben de ona cennet sözü veririm.” (Buhârî, Rikâk, 23) 

5-“En faziletli kimdir?” sorusuna Resûlullah:

“Dilinden ve elinden Müslümanların emniyette olduğu kimsedir.” mukâbelesinde bulunmuştur. (Buhârî, İmân, 4-5)